dinsdag 24 november 2009

BILL VIOLA VIDEO OP ZIJN MOOIST: RECENSIE DE STANDAARD (KONSEPT BEZOEKT O.A. DEZE TENTOONSTELLING OP ZO. 29/11/2009)

BILL VIOLA VIDEO OP ZIJN MOOIST



EXPOSITIE — TILBURG - De Amerikaanse kunstenaar Bill Viola (58) is de man die de videokunst haar adelbrieven gaf. Een goed gestoffeerd overzicht van zijn werk is dit najaar te zien bij De Pont in Tilburg.




De collectie hedendaagse kunst van De Pont geldt als een van de beste in Nederland en is bovendien makkelijk te bereiken voor Belgische liefhebbers. Met de tentoonstelling Bill Viola – Intimate work heeft het huis een van de kleppers van het herfstseizoen op de affiche.

De opstelling is origineel. De video's van Viola worden immers getoond in de wolhokken van de voormalige spinnerij waarin de Stichting De Pont is ondergebracht. Dat maakt de ervaring van elk werk voor de bezoeker bijzonder direct en intens.

De tentoonstelling bestaat uit veertien video's en bestrijkt de hele loopbaan van de kunstenaar. Er zijn vroege werken bij, gemaakt met een in onze ogen primitieve camera uit de jaren 1970, maar ook recente stukken in hoge resolutie met verbluffend scherpe beelden en diepe kleuren.

‘Het grote voordeel van een camera is dat hij niet nadenkt', zegt Bil Viola, die voor de opening van de tentoonstelling naar Tilburg was gekomen. ‘Hij doet keurig wat je vraagt en geeft de bewegingen van je hand getrouw weer. Dat onderscheidt een camera van een computer, die veel slimmer is, vol codes en keuzemogelijkheden zit, maar waarvan het beeld puur mechanisch is. Met een camera bewaar je een spoor van de hand van de kunstenaar. Daardoor heeft zelfs de meest gesofisticeerde video iets ambachtelijks.'

Kenmerkend voor het oeuvre van Bill Viola is de ingrijpende vertraging van het beeld. Een beweging van enkele seconden – twee geliefden die elkaar omarmen, een man die in een vijver springt – spint hij uit tot tien, vijftien minuten. Een goed voorbeeld is Old Oak (Study), een video uit 2005. Daarin comprimeert Viola de evolutie van het zonlicht op een Califonische eik van 's morgen tot 's avonds in een werk van een half uur.

‘Er zijn zoveel dingen die wij niet eens meer zien', zegt hij. ‘De wisselende nuances van het zonlicht behoren daartoe. Wat wij in de natuur niet opmerken, omdat we er de tijd niet voor nemen, probeer ik te tonen in zo'n werk als Old Oak. Mijn voorkeur voor vertraagde beelden heeft ook te maken met het No-theater dat ik in Japan leerde kennen. Daarin wordt met een minimum aan beweging vaak een maximum aan emotie uitgedrukt.'

Maar Viola heeft nog een meer persoonlijke reden voor de overvloed van slow motion in zijn werk. ‘Als kind al had ik de indruk dat in films en televisieprogramma's alles veel te vlug gaat. Ik had voortdurend zin om het beeld stil te zetten. In video kun je dat. Als ik met mijn vrouw naar een film ga, moet ik halfweg meestal vragen waarover het gaat. Ik ben een grote voorstander van trager en aandachtiger leven dan wij vandaag gewoon zijn.'

Van groot belang voor zijn ontwikkeling was de kennismaking met het boeddhisme. Ze maakte hem gevoelig voor de essentie van de dingen. Zijn werk gaat nooit over politieke of sociale thema's, maar over leven, liefde en dood. Typisch voor zijn aanpak is Four hands, een houten plank waarop vier schermen bevestigd zijn die vier paar handen tonen. Het zijn de handen van een jongen, een man en een vrouw van middelbare leeftijd en een oude vrouw. Je ziet niets anders dan de handen en de rituele bewegingen die ze maken. Viola evoceert daarmee de verbondenheid en de verschillen tussen drie generaties.

Water

De video's van de Amerikaan hebben een meditatieve sfeer en confronteren de toeschouwer met raadselachtige beelden. Acceptance toont een oude vrouw op de drempel van de dood die toch nog voor het leven kiest; The Greeting brengt een schilderij van de Italiaanse renaissancemeester Pontormo tot leven; Catherine's room observeert de dagelijkse bezigheiden van een vrouw van opstaan tot slapengaan. Het wordt allemaal nogal nadrukkelijk en dramatisch geënsceneerd, maar de kracht van de beelden haalt toch de overhand.

Een constante bij Viola is het water. Veel van zijn video's tonen een figuur die wordt ondergedompeld in water. Daarbij speelt het idee van zuivering zeker mee, maar de fascinatie voor water gaat vooral terug op een gebeurtenis in zijn jeugd.

‘Als jongetje van zes sprong ik tijdens een vakantie in een meer zonder mijn zwemband. Ik verdronk bijna en werd op het nippertje gered door mijn oom. Toch was het een wonderlijke ervaring. Ik heb het voorval jarenlang verdrongen. Pas toen ik 35 was, herinnerde ik het mij door de vragen van een journalist tijdens een interview. Ik denk dat het vaak zo gaat. De bronnen van kunst liggen in het onderbewuste.'

dinsdag 15 september 2009
Auteur: Jan Van Hove

De Pont, Wilhelminapark 1, Tilburg, tot 10 januari, dinsdag tot zondag 11-17 uur.

www.depont.nl