NIEUWSBRIEF jrg1 april 08 nr.2

TENTOONSTELLINGEN ABK

GEZICHTEN VAN 5 APRIL
Een tentoonstelling die deel uit maakt deel uit van de 65ste herdenking van het bombardement op Mortsel van 5 april 1943 die de stad Mortsel organiseert. De leerlingen van het 5de en het 6de leerjaar van de lagere graad en van het 1ste en het 2de leerjaar van de middelbare graad van de ABK portretteerden de kinderen die in het bombardement zijn gestorven op basis van bidprentjes.


data: tot zaterdag 19 april 08
locatie: H. Kruiskerk, H. Kruisststraat, Mortsel
uren: elke dag van 14u00 tot 16u00.


OP GESPANNEN VOET
In dit project legden de leerlingen van alle ateliers tekenkunst van de ABK details vast op canvas van zowel het menselijk lichaam als van een stilleven.

data: 7 april t/m 17 mei 08
opening: 16 april 08 - 20 uur
uren: tijdens de openingsuren van de ABK (zondag, maandag en dinsdag voor- en namiddag gesloten)
locatie: bovenzaal en patio ABK

WEEK VAN DE AMATEURKUNSTEN (WAK)
De leerlingen van de ateliers schilderkunst waterverf / algemeen o.l.v. Ann Francx en toegepaste grafiek o.l.v. Mark Bosselaers en Koen Van Biesen vertegenwoordigen er de ABK.

data: vernissage vrijdag 25 april 08 19u30 (tentoonstelling t/m 30 april)
locatie: Hoeve Dieseghem

openingsuren:
Hoeve Dieseghem:
zaterdag: 14u00 – 18u00
zondag: 10u00 – 18u00


PC Sint – Amedeus (Deurnestraat 252) :
zaterdag: 10u00-18u00;
zondag:14u00-18u00


beide locaties
maandag t/m woendag van 14u00 tot 18u00

DE DREEF
De leerlingen van de lagere graad van de ABK, filiaal Edegem, creëerden werk in situ voor en geïnspireerd door de Dreef (met kasteel Hof ter Linden) tegenover het Zwaluwnest, waarin de academie gevestigd is.
In verschillende media (van recuperatiemateriaal tot gips) formuleerden de leerlingen een antwoord op het ritme van de dubbele bomenrij, het perspectief van de Dreef, de plaasteren leeuwen die de toegang tot het domein bewaken

data: opening vrijdag 9 mei 08 - 18u00 -
za 10 t/m zo 11 mei
locatie: Dreef Hof ter Linden, Drie Eikenstraat, 2650 Edegem.

KUBUS
een projecttentoonstelling van de leerlingen en oud - leerlingen van het atelier beeldhouwkunst o.l.v. Jef Mouton

De projecttentoonstellingen van het atelier beeldhouwkunst zijn sinds meer dan 10 jaar uitgegroeid tot een traditie binnen het tentoonstellingsaanbod van de ABK. Een nog grotere vaste waarde binnen de academie is de initiatiefnemer en organisator van deze projecten en leraar van het atelier beeldhouwen. Omdat Jef Mouton begin volgend schooljaar met “TBS voorafgaand aan het rustpensioen” gaat, vormt “Kubus” zijn afscheidstentoonstelling van het atelier beeldhouwkunst van de ABK.

Jef Mouton licht “Kubus” als volgt toe:

“Jaarlijks trekken tienduizenden moslims biddend rond de Kaaba, een kubusvormig heiligdom in het centrum van de Grote Moskee van Mekka, in Saudi-Arabië. Ongeveer drie miljoen mensen komen er toegestroomd voor de Hajj, de jaarlijkse bedevaart.
Voor de Britse kunstenaar Keith Tyson is de kubus de maat van alle dingen. Tijdens zijn tentoonstelling, “Large Field Aray” (in De Pont, Tilburg 2006), ordent hij het universum aan de hand van driehonderd kubussen. Een betoverend en fantastisch schouwspel, ongrijpbaar en hoogst vermakelijk.
Voor materiekunstenaars is het langzame groeiproces van het kunstwerk en de wisselwerking tussen de kunstenaar en zijn materiaal hoofdzaak. De materie is niet alleen uitgangspunt en inspiratiebron, maar tevens onderwerp van het kunstwerk.
Voor een meubelontwerper is het bedenken en het ontwerpen van een stoel een uiterst delicate zaak: er zijn er immers al honderd ontworpen en de functionele beperkingen, eigen aan een stoel, zijn enorm.
Voor een beeldhouwer zijn de moeilijkheden bij het ontwerpen van een kubus van gelijkaardige orde: het meetkundige lichaam heeft zes gelijke vlakken, alle zijden zijn gelijk, alle hoeken zijn exact 90 graden….
Voor de leerlingen van het atelier beeldhouwkunst vormt dit gegeven een prachtige opdracht en een boeiende uitdaging om er iets groots van te maken!”

data: opening zaterdag 24 mei 08 - 11u00
locatie: in Hangar 69, Fort 4 (Fortstraat 100, 2640 Mortsel)
openingsuren: zaterdag 24-05: van 14u00 – 17u00; zondag 25-05: van 10u00 – 17u00 (doorlopend t.g.v. “Open Parkdag”) en op zaterdag 31-05 en zondag 01-05: van 14u00 – 17u00.

OROEP AAN ALLE KONSEPTLEDEN

Wil je de uitgebreide digitale nieuwsbrief lezen, stuur dan zo snel mogelijk je mailadres met vermelding van je naam naar mark.bosselaers@telenet.be
Wil je verwittigd worden bij elk bericht dat op de weblog verschijnt, abonneer je dan zo snel mogelijk op de www.konseptmortsel.blogspot.com

STUDIEREIZEN

ZO. 18 MEI 08 - STUDIEREIS DUSSELDORF-AKEN:

Düsseldorf: Breekbare schoonheid: Het Kunstpalast in Düsseldorf bezit een uitzonderlijk rijke collectie ‘Glas’ en ‘Glaskunst’. In de tentoonstelling ‘Breekbare Schoonheid’ , gewijd aan ‘Glas in de kunst’ wordt deze collectie uitgebreid met 150 meesterwerken uit de grootste internationale verzamelingen. Zo zie je schilderkunst en grafiek van de renaissance tot heden, objectkunst, installaties en foto’s uit de 20e en 21e eeuw. Er is werk van Macke, Laszlo Moholy Nagy, Lissitzky, Marcel Duchamp, Mario Merz, Tony Cragg, L Bourgois en vele anderen. Neem een kijkje op: http://www.museum-kunst-palast.de/

Na het bezoek aan de tentoonstelling kan je de vaste collectie van het Kunstpalast bezoeken, of misschien wil je wel een kijkje gaan nemen in het splinternieuwe museum ‘Kunst im Tunnel’ gelegen aan de oever van de Rijn. (niet inbegrepen in de prijs).

Aken: Meestertekeningen uit de Nederlanden.
Rembrandt, Ruisdael, Saenredam, Van Ostade en vele anderen.

Inschrijven:
vanaf 15 april 2008.
Leerlingen via de leraar van het atelier.
Konseptleden via het nummer 0473 938671 (vermeld je telefoonnummer!)
Vertrek aan het stadhuis van Mortsel om 8h00. Terug rond 19h00
Prijs: Leden 28 €; niet leden 32 €
Betalen kan je op rekening: Konsept 320-0692986-88

Voor FIJNPROEVERS die het onbekende weten te waarderen

Vierdaagse reis van 02 tot 05 oktober 2008
REMAGEN - KARLSRUHE – ULM – AUGSBURG

Romaanse kunst, Renaissance, Barok, Rococco,
Kunst uit de 20e eeuw, Hedendaagse kunst
Architectuur, stadsplanning, musea: een greep uit het aanbod:

REMAGEN:
Het pas geopende Hans Arp museum tegen een helling boven de Rijn (architect Meyer)

KARLSRUHE:
Centrum voor kunst en media
Museum voor nieuwe kunst (na 1960)
Staatskunsthal (8 eeuwen kunst; één der belangrijkste musea van Duitsland; oudste verzameling grafische kunst van Europa)
Stadsaanleg
Hertogelijk Paleis

ULM
Hoogste kathedraal van Europa
Stadhuis ontworpen door Meyer
Museum 20ste eeuwse kunst, Moderne kunst in privémuseum gebouwd in 2007 door Wofram Wöhr)
Wiblingen: Rococo bibliotheek (hoogtepunt van Duitse rococco architectuur)

AUGSBURG
Glaspaleis: oude fabriek met museum voor hedendaagse kunst
Museum Walter met grote privé verzameling moderne kunst
Renaissance stadsplan en gebouwen

En / of een onverwachte verrassing ergens onderweg

Prijs: leden Konsept: 380 €; niet – leden: 410 € (Half pension)
Toeslag voor single: 60 €
Inbegrepen: annulatieverzekering en avondmaal op 5 oktober

Inschrijving is geldig na storting van het volledige bedrag (ten laatste op 15 mei 2008)
Rekening Konsept: 320-0692986-88
Inschrijven en info: 0473 938671 (steeds je telefoonnummer vermelden)


KONSEPT OPENT HAAR WEBLOG
Je kan de nieuwe weblog van konsept vinden op www.konseptmortsel.blogspot.com.
Via de weblog blijf je op de hoogte van alle activiteiten van Konsept en de academie door middel van de nieuwsbrief en actuele berichten. Alle leden van Konsept krijgen de gelegenheid om berichten te laten plaatsen: over wat hen boeit in verband met kunst, interessante tentoonstellingen, theater- en muziekvoorstellingen, tentoonstellingen van eigen werk, enz…Je stuurt gewoon een mailtje naar konsept@scarlet.be

Wil je foto’s van Konseptreizen of van atelierprojecten delen met anderen, stuur ze dan als een JPEG bestandje naar konsept@scarlet.be en wij plaatsen ze in onze fotogalerij.

Op de weblog vind je uitleg over hoe je je kan abonneren. Telkens er een nieuw berichtje op de weblog verschijnt wordt je dan automatisch per mail verwittigd.
En tenslotte: neem actief deel aan de weblog door regelmatig reacties te versturen.

OPENDEURDAGEN 21 & 22 JUNI 2008
EINDEJAARSFEEST 20 JUNI 2008

Naar goede gewoonte starten de open deur dagen op vrijdagavond met de proclamatie en een gezellig eindejaarsfeest waarop vriendenkring Konsept u allen hartelijk uitnodigt.

Vrijdag 20 juni 2008

* 18u30 Proclamatie
* 19u30 Aperitief gratis aangeboden door Konsept
* 20u00 Verrassingsmaaltijd verzorgd door CHOW BELLA

 Voorgerecht: Libanese wrap, maispannekoek met houmous, feta, gegrilde paprika, olijven
 Hoofdgerecht: Gepofte aardappel gevuld met kip, chorizo, tomaat, paprika (vegetarisch mogelijk na afspraak)
 Koffie of thee

* Nadien napraten en uitbabbelen op het meest exclusieve terras van’t stad. Maaltijd enkel na inschrijving
15 € voor leden van Konsept en alle leerlingen
18 € inclusief lidmaatschap Konsept 2008/2009 en alle postkaarten 2008.

Leerlingen: inschrijven (per atelier) via leraar
Leden Konsept: inschrijven via 0473 938671 / rekening Konsept 320-0692986-88
Beperkt aantal plaatsen.

Uiterste inschrijvingsdatum 13 juni 2008

Konsept vzw Vriendenkring van de ABK, tel. 0473/93 86 71
Nieuwsbrief: v.u. G. Vandewiele, Strijdhoflaan 76, 2600 Berchem

ABK, Academie voor Beeldende Kunst, Lieven Gevaertstraat 52, 2640 Mortsel
tel. 03 449 31 85

VIERDAAGSE REIS oktober 2008 (uit nieuwsbrief februari 08)

REMAGEN - KARLSRUHE – ULM – AUGSBURG
01/02 oktober - 04/05 oktober 2008

romaanse kunst, renaissance, barok, twintigste eeuw, hedendaagse kunst, architectuur, stadsplanning, musea.

Bij de volgende nieuwsbrief krijg je het definitieve programma, de prijs, info over inschrijvingen en over de keuze van de autobus (nachtbus vanaf woensdagavond of dagbus vanaf donderdagochtend).

Heb je vragen of suggesties, of wil je nu reeds je interesse melden, bel dan naar 0473 / 93 86 71.

STUDIEREIS DÜSSELDORF - AKEN (uit Nieuwsbrief februari 08)

Düsseldorf: ‘Breekbare schoonheid’: Glas in de kunst door alle eeuwen heen: in afbeeldingen, in schilderijen, als materiaal voor kunstwerken, in installaties enz. En ook de vaste collectie van het museum Kunstpalast.

Aken: ‘Meestertekeningen uit de Nederlanden’: Rembrandt, Ruisdael, Saenredam, Van Ostade en vele anderen.

zondag 18 mei 2008

Inschrijvingen vanaf 8 april 2008:
leerlingen via de atelierleraar;
Konseptleden via 0473 / 93 86 71.

Meer bijzonderheden omtrent deze reis in volgende nieuwsbrief.

STUDIEREIS PARIJS (uit Nieuwsbrief februari 2008)

Studiereis Parijs: bezoek aan tentoonstelling: ‘Louise Bourgeois’ in Centre Georges Pompidou: Louise Bourgeois (geboren in 1911) creëerde ondermeer de bronzen reuzenspin, die enkele jaren geleden opgesteld werd op het graf van James Ensor in Oostende. De spin symboliseert voor Bourgeois de zorgzame moeder die haar kinderen in bescherming neemt. De man-vrouw relatie, de traditionele ‘vrouwenrollen’ en de traumatische herinneringen aan haar eigen jeugd zijn vaak terugkerende thema’s in Bourgeois’ werk. De expo in Parijs belicht de verscheidenheid van Bourgeois’ oeuvre: sculpturen, installaties, textiel, schilderijen en grafiek.

Andere interessante expo's in Parijs: 'Lovis Corinth' in Musée d' Orsay; 'Moderne kunst van langs de zijderoute' in Espace Louis Vuitton, av. Des Champs Elysées 101, 12u00 - 19u00, gratis; 'A.R. Penck' in Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris; 'Narrative Figuration (Pop Art): Paris, 1960-1972' in Grand Palais; 'Babylon' ((kunst)objecten van 2000 v. C. tot nu omtrent de mythe 'Babylon') in Louvre.


Zaterdag 26 april 2008

Vertrek: 6u30 stadhuis Mortsel
Terug: rond 23u30
Prijs bus & inkom Pompidou: Konseptleden: € 33; niet-leden € 38

Inschrijven:
vanaf 1 maart 08
Leerlingen via hun atelierleraar;
Konseptleden via de Konsepttelefoon: 0473 / 93 86 71

STUDIEREIS DEN HAAG (uit Nieuwsbrief februari 08)

Studiereis Den Haag: tentoonstellingen: ‘Lucian Freud’ (Lucien Freud wordt als de duurste nog levende kunstenaar en kleinzoon van ‘King of Pain’, Sigmund Freud, omschreven als de ‘King of Paint’ en is vooral omwille van zijn weergave van huidpartijen bekend als ‘genadeloos’ schilder van naaktfiguren); ‘Picasso in Den Haag’ (schilderijen, beelden en tekeningen uit verschillende periodes en foto’s van Roberto Otero) in het Gemeentelijk Museum Den Haag.

donderdag 28 februari 08 & zaterdag 8 maart 08

Vertrek: 9u00 stadhuis Mortsel
Terug: rond 19u00
Prijs bus & inkom: Konseptleden: € 25,-; niet-leden € 29,-
Donderdag reeds volzet; zaterdag nog enkele plaatsen vrij.

"OPGESPANNEN VOET" (uit nieuwsbrief februari 08)

woensdag 16 april 08 - 20u00 - opening

een projecttentoonstelling van de ateliers tekenkunst van de ABK van details van het menselijk lichaam.

te bezichtigen: van 17 april t/m 10 mei 08

GEZICHTEN VAN 5 APRIL (uit Nieuwsbrief februari 08)

Opening van de tentoonstelling in de Heilig Kruiskerk van portretten die de leerlingen (5e en 6e leerjaar lagere graad en 1e en 2e leerjaar middelbare graad) van de ABK maakten van de kinderen die in 1943 slachtoffer werden van het bombardement op Mortsel.

Deze expo kadert in het project “oorlogserfgoed en jongeren” georganiseerd door het stadsbestuur van Mortsel tgv de herdenking van de 65e verjaardag van het bombardement op Mortsel tijdens WO II.

zaterdag 5 april 2008

DAG VAN HET DEELTIJDS KUNSTONDERWIJS: Aan Tafel - zaterdag 23 februari 08 (uit Nieuwsbrief februari 2008)

PREMIEPLAAT 2007 (uit nieuwsbrief februari 2008)

De premieplaat 2007 werd gemaakt door David Ooms, beeldend kunstenaar en leraar aan de Academie van Mortsel in de afdeling Schilderkunst.
Hij studeerde schilderkunst aan de Academie voor Schone Kunsten te Antwerpen en later werkte hij in het Hoger Instituut voor Schone Kunsten, waar hij in 1998 afstudeerde. Sindsdien nam hij deel aan verschillende groepstentoonstellingen.

Beelden uit de sfeer van ‘sport en spel’ of uit de wereld van het entertainment in het algemeen liggen aan de basis van zijn werk. Die kunnen resulteren in zowel figuratieve werken, waarin de sérieux’ en de pose van de actoren getoond worden, als in abstracte werken, waarin we enkel het ‘kader’ of een deel van ruimte te zien krijgen.

David Ooms: ‘Minigolf’; premieplaat (zeefdruk) 2007

NIEUWSBRIEF jrg1 februari 08 nr.1

Mevrouw, mijnheer,

Als vriendenkring van de akademie blijft Konsept vernieuwingen op de voet volgen en blijft het nieuwe ideeën van de akademie ondersteunen. Zo komt het dat het sedert vele jaren vertrouwde tijdschriftje niet meer zal verschijnen. Maar niet getreurd. Vanaf heden zal regelmatig een NIEUWSBRIEF verschijnen om je op de hoogte te houden van alle projecten die op de academie lopen, van alle initiatieven die Konsept zelf neemt en die het ondersteunt, en van alle reizen.
Deze nieuwsbrief verschijnt niet met een vaste periodiciteit, maar in functie van de aan te kondigen activiteiten.

Konsept ontwikkelt momenteel een eigen WEBLOG. Wij hopen dat we aldus een open forum creëren voor alle leden van Konsept en voor alle ‘in kunst geïnteresseerden’ die eens graag een kijkje bij ons komen nemen. Wij zullen je in één van de volgende nieuwsbrieven op de hoogte brengen van de start van deze weblog, en hoe je die zal kunnen vinden en eraan zal kunnen participeren.

Wat de REIZEN en de UITSTAPPEN betreft blijft alles bij het oude, al veranderen de modaliteiten. Dit betekent dat leerlingen (al dan niet lid van Konsept) kunnen inschrijven via één van de leerkrachten van de akademie, en dat alle leden van Konsept kunnen inschrijven via de Weblog of het GSM nummer van de vriendenkring (0473 938671). Leden van Konsept genieten voor elke reis van een aanzienlijke korting.
En tenslotte doe ik andermaal een oproep aan ‘iedereen die het horen wil’. De vriendenkring is op zoek naar medewerkers. Dringend op zoek. Mocht je interesse hebben, bel dan naar 0473 938671.

Vriendelijke groeten,
Carl Stubbe, voorzitter Konsept.

Ben je nog geen lid van Konsept?

Wil je Konsept steunen en genieten van de kortingen op reizen, word dan zo snel mogelijk lid. Spreek je leraar aan, betaal je lidgeld met het bijgevoegd overschrijvingsformulier of stort het op rekeningnummer 320-0692986-88
Individueel : 7.50 €
Per gezin : 10.00 €
Erelid (vanaf) : 30.00 € (dan krijg je de premieplaat)

Oproep e-mailadressen leden en leerlingen:

Omdat Konsept en de ABK een inspanning willen leveren om papierverspilling te voorkomen, lanceren we een dringende oproep aan alle Konseptleden, leerlingen en ouders van leerlingen van de ABK om hun e-mailadres te versturen naar mark.bosselaers@telenet.be.Vermeld je naam en adres, in welk atelier je leerling bent, of je lid bent van Konsept.
Niet-leerlingen, Konseptleden die niet over een e-mailadres beschikken, krijgen een papieren versie van de nieuwsbrief toegestuurd per post.
Aan leerlingen zonder e-mailadres wordt de nieuwsbrief in de school bezorgd.

Premieplaat 2007
De premieplaat 2007 werd gemaakt door David Ooms, beeldend kunstenaar en leraar aan de Academie van Mortsel in de afdeling Schilderkunst.
Hij studeerde schilderkunst aan de Academie voor Schone Kunsten te Antwerpen en later werkte hij in het Hoger Instituut voor Schone Kunsten, waar hij in 1998 afstudeerde. Sindsdien nam hij deel aan verschillende groepstentoonstellingen.

Beelden uit de sfeer van ‘sport en spel’ of uit de wereld van het entertainment in het algemeen liggen aan de basis van zijn werk. Die kunnen resulteren in zowel figuratieve werken, waarin de sérieux’ en de pose van de actoren getoond worden, als in abstracte werken, waarin we enkel het ‘kader’ of een deel van ruimte te zien krijgen.

Zaterdag 23 februari 08 Dag van het Deeltijds KunstOnderwijs
AAN TAFEL

Zaterdag 05 april 08

Opening van de tentoonstelling in de Heilig Kruiskerk van portretten die de leerlingen (5e en 6e leerjaar lagere graad en 1e en 2e leerjaar middelbare graad) van de ABK maakten van de kinderen die in 1943 slachtoffer werden van het bombardement op Mortsel. Deze expo kadert in het project “oorlogserfgoed en jongeren” georganiseerd door het stadsbestuur van Mortsel tgv de herdenking van de 65e verjaardag van het bombardement op Mortsel tijdens WO II.

Woensdag 16 april 08

Om 20u00 in de bovenzaal van de ABK opening van “Opgespannen voet”, een projecttentoonstelling van de ateliers tekenkunst van de ABK van details van het menselijk lichaam. De tentoonstelling is te bezichtigen van 17 april tot en met 10 mei 2008

Studiereizen

Donderdag 28 februari 08 & zaterdag 08 maart 08
Studiereis Den Haag: tentoonstellingen: ‘Lucian Freud’ (Lucien Freud wordt als de duurste nog levende kunstenaar en kleinzoon van ‘King of Pain’, Sigmund Freud, omschreven als de ‘King of Paint’ en is vooral omwille van zijn weergave van huidpartijen bekend als ‘genadeloos’ schilder van naaktfiguren); ‘Picasso in Den Haag’ (schilderijen, beelden en tekeningen uit verschillende periodes en foto’s van Roberto Otero) in het Gemeentelijk Museum Den Haag.
Vertrek: 9u00 stadhuis Mortsel
Terug: rond 19u00
Prijs bus & inkom: Konseptleden: € 25,-; niet-leden € 29,-
Donderdag reeds volzet; zaterdag nog enkele plaatsen vrij.


Zaterdag 26 april 08

Studiereis Parijs: bezoek aan tentoonstelling: ‘Louise Bourgeois’ in Centre Georges Pompidou: Louise Bourgeois (geboren in 1911) creëerde ondermeer de bronzen reuzenspin, die enkele jaren geleden opgesteld werd op het graf van James Ensor in Oostende. De spin symboliseert voor Bourgeois de zorgzame moeder die haar kinderen in bescherming neemt. De man-vrouw relatie, de traditionele ‘vrouwenrollen’ en de traumatische herinneringen aan haar eigen jeugd zijn vaak terugkerende thema’s in Bourgeois’ werk. De expo in Parijs belicht de verscheidenheid van Bourgeois’ oeuvre: sculpturen, installaties, textiel, schilderijen en grafiek.
Andere interessante expo's in Parijs: 'Lovis Corinth' in Musée d' Orsay; 'Moderne kunst van langs de zijderoute' in Espace Louis Vuitton, av. Des Champs Elysées 101, 12u00 - 19u00, gratis; 'A.R. Penck' in Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris; 'Narrative Figuration (Pop Art): Paris, 1960-1972' in Grand Palais; 'Babylon' ((kunst)objecten van 2000 v. C. tot nu omtrent de mythe 'Babylon') in Louvre.
Vertrek: 6u30 stadhuis Mortsel
Terug: rond 23u30
Prijs bus & inkom Pompidou: Konseptleden: € 33; niet-leden € 38
Inschrijven:
Inschrijven vanaf 1 maart 08
Leerlingen kunnen inschrijven via hun atelierleraar; Konseptleden kunnen betalen via de Konsepttelefoon: 0473 / 93 86 71


Zondag 18 mei 08

Studiereis Düsseldorf – Aken.

Düsseldorf: ‘Breekbare schoonheid’: Glas in de kunst door alle eeuwen heen: in afbeeldingen, in schilderijen, als materiaal voor kunstwerken, in installaties enz. En ook de vaste collectie van het museum Kunstpalast.
Aken: ‘Meestertekeningen uit de Nederlanden’: Rembrandt, Ruisdael, Saenredam, Van Ostade en vele anderen.

Inschrijvingen vanaf 8 april 2008: leerlingen via de atelierleraar; Konseptleden via 0473 : 93 86 71.
Meer bijzonderheden omtrent deze reis in volgende nieuwsbrief.

Vierdaagse reis oktober 2008

Karlsruhe – ULM – Augsburg
Van 01/02 oktober tot 04/05 oktober 2008

romaanse kunst, renaissance, barok, twintigste eeuw, hedendaagse kunst,
architectuur, stadsplanning, musea.Bij de volgende nieuwsbrief krijg je het definitieve programma, de prijs, info over inschrijvingen en over de keuze van de autobus (nachtbus vanaf woensdagavond of dagbus vanaf donderdagochtend).
Heb je vragen of suggesties, of wil je nu reeds je interesse melden, bel dan naar 0473 / 93 86 71.

Konsept vzw, Vriendenkring van de ABK, tel. 0476/93 86 71
Nieuwsbrief:VU:G.Vandewiele, Strijdhoflaan 76, 2600 Berchem

ABK, , Academie voor Beeldende Kunst, Lieven Gevaertstraat 52, 2640 Mortsel, tel. 03/449 31 85

Kunstessay NEUROTEN EN GEOPOËTEN

Kurt Schwitters en de avant-garde in het Museum Boijmans Van Beuningen te Rotterdam (van 24 II tot 13 V 2007). Een indrukwekkende tentoonstelling, zowel esthetisch als didactisch. Toch ga ik die tentoonstelling nu niet bespreken. Wie er meer over wil weten kan de catalogus bekijken, want die is bijzonder mooi en helder opgebouwd. Hier wens ik in te gaan op een bepaald aspect van Kurt Schwitters, een aspect dat in de tentoonstelling minder aandacht kreeg en wellicht zelfs ietwat verkeerd werd voorgesteld. Het is evenwel een aspect dat momenteel sterk binnen mijn aandachtsveld valt.

In 1923 verblijft Schwitters tijdens de zomermaanden op het eiland Rügen. Hij is er samen met vrouw en zoon, en met Hans Arp en Sophie Taeuber-Arp, beiden 'echte' dadaïsten van het eerste uur. Verder is Hannah Höch nog van de partij. Zij behoorde tot de kring der Berlijnse dadaïsten, was lang samen met Raoul Hausmann en was zelf een voortreffelijke kunstenares die met haar collages eerst in onze tijd de waardering krijgt die ze verdient. Zij was ook zeer bevriend met Kurt Schwitters en zij had zelfs een aandeel in zijn Merzbau: zij zorgde voor Het bordeel met de vrouw met drie benen. Eerder, in 1921, maakten Schwitters, zijn vrouw Helma, Raoul Hausmann en Hannah Höch een reis naar Praag voor een tournee onder het motto Anti-Dada-Merz. Zij profileerden zich toen tegen het radicaal-politieke Berlijnse dadaïsme en kwamen op voor de autonomie van de kunst. Verwacht u een liefdesroman ? Het wordt iets anders.

Al deze mensen hadden iets met elkaar gemeen. Om te beginnen vormden zij de apolitieke, ondogmatische vleugel van het dadaïsme. Zij deelden allen ook een diepe liefde voor de natuur. Zij hadden een open geest, bevonden zich weliswaar midden in de avant-garde, maar tegelijk bewaarden zij een zekere afstandelijkheid en wijsheid. Ondanks hun baanbrekend werk waren zij niet verlegen om op tijd en stond naar de natuur te werken. En uiteraard is Rügen een eiland met een artistiek beladen geschiedenis. Daar was het immers dat Caspar David Friedrich in zijn tijd inspiratie zocht voor zijn romantische, dromerige schilderijen. We weten dat Friedrich geen echte landschappen schilderde, dat ze eerder aan zijn metafysisch georiënteerde verbeelding ontsproten, maar hij stelde zijn droomlandschappen wel samen aan de hand van schetsen die hij ter plekke - naar het schijnt met de nodige halsbrekerij - langs de witte krijtrotsen maakte. In Friedrichs tijd maakte het Baltische eiland Rügen nog een indruk van oorspronkelijke ongereptheid. Eine Rügenreise im Jahre 1819 van Friedrichs hoogbegaafde vriend en reisgenoot Carus staat op mijn verlanglijstje van boeken, liefst de versie met de introductie van geopoëet Kenneth White.

Het was zeker geen toeval dat ons avant-gardistisch gezelschap Rügen had gekozen. De romantiek en de liefde voor de natuur zijn in Schwitters werk dikwijls aanwezig, vaak latent maar op sommige momenten ook erg nadrukkelijk. Richard Huelsenbeck, de Berlijnse dadaïst die Schwitters zijn kleinburgerlijkheid en zijn apolitieke houding verweet, noemde hem scherpzinnig 'de Caspar David Friedrich van het dadaïsme'. In zijn beginperiode lijken sommige werken van Schwitters ruwe, expressionistische echo's van Caspar David Friedrich, bijvoorbeeld Hochgebirgsfriedhof uit 1919. Ook in zijn eerder urbane, geometriserende Merzperiode is de romantiek aanwezig. Zo is zijn beroemde gedicht Anna Blume in feite pure romantische liefdeslyriek en zijn Merzbau te Hannover zouden we kunnen lezen als de huiselijke ingewanden van de desolate ijsschotsen op Friedrichs Das Eismeer. Maar vooral in zijn late werk keert Schwitters terug naar zijn romantische wortels. Dat is de periode dat hij op de vlucht is voor het nazisme en de oorlog.

In Noorwegen maakte Schwitters, nadat hij zijn eerdere levenswerk in Hannover had moeten achterlaten, tot twee keer toe een nieuwe Merzbau: een in Lysaker nabij Oslo, in 'Het huis op de heuvel', en een op het eiland Hjertoya, waar hij tussen '37 en '39 telkens vele maanden na elkaar verbleef. De eerste, stilistisch nog aansluitend bij deze van Hannover, moest hij achterlaten en ging in de vlammen op in 1951, de tweede, waarvan het karakter landelijker en organischer is, werd herontdekt in 1993. Uit een brief aan Nelly Van Doesburg uit 1939 blijkt dat deze ruwe, primitieve Merzbau zowel kunstwerk als woning was. Ook de reliëfs uit die tijd bevatten rurale, geërodeerde en verweerde vindstukken. We kunnen Schwitters zelf aan het woord laten: 'De zee werpt wonderlijke zaken terug, stukken papier met vervaagde kleuren, stukken hout waarvan de vormen reeds bewerkt zijn, allerlei zaken waarin men de strijd met de golven kan lezen, het licht en de vochtigheid. Deze zaken vertonen vaak een onderlinge affiniteit, zodat het voor de hand ligt ze te assembleren. Ze lenen zich in het bijzonder voor een kunstzinnige compositie.' In 1940 moet Schwitters naar Engeland vluchten. Uiteindelijk komt hij in het Lake District terecht. Daar kan hij in een schuur aan een zoveelste versie beginnen. Hij spreekt nu niet meer over een Merzbau, maar over een Merzbarn (Merzschuur). Ook nu is het karakter uitgesproken ruraal. Hij werkt met wat hij in de omgeving op het veld vindt. Er wordt geïmproviseerd, maar er worden ook plannen getekend. Het enige licht was dat van een kaars, de enige verwarming een oliekachel. De muren van de schuur waren met stenen van de streek gebouwd, ruw en los. Schwitters bracht er gips op aan, dat hij bewerkte met spatel, mes of gewoon met de handen. Het reliëf was verder volgestopt met biezen, koord, ijzerdraad, takjes en al wat hem in handen viel. Deze Merzbarn is slechts ten dele, 't is te zeggen als een groot reliëf, bewaard. De oorspronkelijke site en de architectonische toevoegingen en ingrepen gingen verloren. Als het waar is dat de omstandigheden vreselijk waren en dat zijn gezondheidstoestand steeds erger werd, dan is het toch volkomen fout deze latere werken als inferieur te beschouwen ten opzichte van zijn vroegere werk. Er waren wellicht zulke omstandigheden nodig om dit niemandsland te betreden. Schwitters was zich volkomen bewust van het belang van zijn nieuwe oriëntatie, hij beschouwde het als het belangrijkste werk van zijn leven en getuigde van 'een delirerend enthousiasme'. De kunstgeschiedenis weet voorlopig niet goed blijf met zulke momenten, die weinig met uiterlijke stijlveranderingen te maken hebben maar wel met fundamentele levensvisie. Het opschrift Depressie op de wanden van de laatste zaal in de Rotterdamse tentoonstelling is dan ook volkomen misplaatst voor een creatieve fase die zich losmaakt van de avant-garde en eenheid zoekt met de natuur.

Hoeveel Merzbouwsels heeft Schwitters gemaakt? Wie zal het zeggen? In 1926 was Schwitters geruime tijd in Nederland met vakantie. De Hongaarse kunstenaar Lajos d'Ebneth die bij hem was, zag hem met een rugzak lopen langs het strand en voorwerpen verzamelen die 's nachts waren aangespoeld: planken, rafels touw, etc. Die bracht Schwitters dan zorgvuldig naar de tuin waar zich een monument bevond waaraan hij zijn vondsten steeds toevoegde. Het bouwsel werd uiteindelijk zowat 2,50 meter hoog en Schwitters bekroonde het met een omgekeerd vogelnest.

Voor de afwisseling en als contrast nu Hannah Höch aan het woord over Mondriaan. 'Alles in zijn leven was vernuftig bedacht en berekend. Hij was een dwangneuroticus en kon wanorde of verwarring niet verdragen. Hij leed er bijvoorbeeld onder wanneer de tafel niet met absolute symmetrie gedekt was. Met hem in een restaurant eten, behoorde tot de vreemdste belevenissen. Ik heb altijd vastgesteld dat een zo geordende kunststijl als de zijne slechts in Holland kon ontstaan, waar zelfs de tulpenvelden op een ordening wijzen die de begrippen van een Duitse tuin ver overstijgen en waar de architectuur reeds de meest geordende ter wereld was en in Oud en van Eesteren haar hoogtepunt vond. Ik kon Mondriaans kunst wel waarderen, voelde echter geen verlangen naar een zo rationele stijl. Ik heb meer vrijheid nodig. Zelfs wanneer ik een minder vrije stijl als de mijne weet te waarderen, heb ik mijzelf steeds de maatstaf der vrijheid toegestaan. Ik heb wel dikwijls de indruk gehad dat concentratie op zichzelf en een bijzondere stijl gemakkelijker tot succes en populariteit kan leiden. Maar mij is het er meer om te doen mijn levens- en werkvorm steeds ruimer te ontwikkelen, te veranderen en te verrijken, zelfs wanneer die nooit eindigende ontwikkeling veel makkelijk te bereiken succes onmogelijk maakt' (Hannah Höch, 1924).

Het zijn wijze woorden van Hannah Höch, maar op enkele punten vergist zij zich. Om te beginnen was Mondriaan wel bedachtzaam maar zeker niet berekend. Mondriaan vertrouwde op zijn intuïtie. Ook was zijn abstractie het resultaat van een lange omgang met de visuele wereld. In zijn vroege werk is op vele momenten een uitgesproken natuurlyriek aanwezig. Ik denk dan bijvoorbeeld aan zijn schilderijen van de Amstel en van de bomen langs de Geinoevers, of zeker ook aan zijn Domburgse periode. In de schetsboeken uit die tijd waait de wind en dretsen de golven. Er is wel iets van dat Hollandse waar Höch het over heeft. Wie de negentiende-eeuwse stadsgezichten van Willem Witsen bekijkt, die kan er zo fragmentjes abstracte Mondriaan uithalen. En zoals Mondriaan ooit lyrisch de natuur schilderde, zo was Caspar David Friedrich na het klauteren op de krijtrotsen met zijn cleane, sacrale atelier in zekere zin een voorloper van Mondriaan.

Nu over Kenneth White. Hij is een in het Engels en in het Frans schrijvende Schot die in Trébeurden (Bretagne) woont, niet ver van Lannion. Zijn huis noemt hij zelf zijn Atlantische laboratorium. Hij heeft een enorm oeuvre op zijn actief, dat poëzie, proza (waybooks), essays en manifesten omvat. Het reizen, de landschappen, het weer, de zintuiglijke ervaringen spelen een grote rol in zijn werk. Kenneth White is een wandelaar, een stapper. Dat heeft voor hem niets met sport te maken. Zoals yoga is het een manier om lichaam en geest in harmonie te brengen en het ik in overeenstemming met de Kosmos. Hij noemt zich een Pelgrim van de uitersten. Fysieke verplaatsingen gaan gepaard met mentale verplaatsingen, landscape wordt mindscape. Zijn proza is geen fictie, het zijn doorleefde ervaringen vol vrijheid en ademruimte. Zijn taal is soms uiterst simpel en tegelijk ontzettend erudiet. Geen retro, geen sentimentaliteit, geen metafysica, geen nationalisme. Op zijn manuscripten legt hij de stenen die hij overal ter wereld verzamelde, want waar hij woont kan het krachtig waaien. Wat meer is, Kenneth White is ook de stichter van de internationale 'geopoëtische' beweging. Ik geef enkele definities van hemzelf, want de term wordt sedertdien nogal 'wild' gebruikt. Ik neem de citaten letterlijk uit het Frans over:

'La géopoétique est le nom que je donne depuis quelque temps à un "champ" qui s'est dessiné au bout de longues années de nomadisme intellectuel. Pour décrire ce champ, on pourrait dire qu'il s'agit d'une nouvelle cartographie mentale, d'une conception de la vie enfin dégagée des idéologies, des mythes, des religions, etc., et de la recherche d'un langage capable d'exprimer cette autre façon d'être au monde, mais en précisant d'entrée qu'il est question ici de rapport à la terre (énergies, rythmes, formes), non pas d'un assujettissement à la Nature, pas plus que d'un enracinement dans un terroir.'
(Kenneth White in 'Le Plateau de l'albatros. Introduction à la géopoétique'. Paris, Grasset, 1994, p.11)

en elders:

'Ce qui marque cette fin du XX siècle, au-delà de tous les bavardages et de tout les discours secondaires, c'est le retour du fondamental, c'est-à-dire du poétique. Il s'agit de savoir maintenant où se trouve la poétique la plus nécessaire, la plus fertile, et de l'appliquer. Si vers 1978, j'ai commencé à parler de "géopoétique", c'est, d'une part, parce que la terre (la biosphère) était de toute évidence, de plus en plus menacée, et qu'il fallait s'en occuper d'une manière profonde et efficace, d'autre part, parce qu'il m'était toujours apparu que la poétique la plus riche venait d'un contact avec la terre, d'une plongée dans la biosphérique, d'une tentative de lire les lignes du monde.'

Aangezien de term geopoëtisch eerst in de jaren '70 zijn intrede doet, moeten we een beetje voorzichtig zijn als we eerdere kunstenaars of hun werk zo gaan noemen. Dan wordt het gauw anachronistisch. Wel kunnen we bepaalde aspecten van het werk en bepaalde attitudes van de kunstenaars met een geopoëtische aandacht bekijken. We kunnen een geopoëtische wandeling maken doorheen het modernisme en de avant-garde, of teruggaan naar de bronnen daarvan en naar andere culturen.

We vernoemden reeds Friedrich (niet deze van de 'nationalistische bossen' of van de schepen op weg naar de 'andere' wereld, wel deze klauterend en tekenend op de krijtrotsen), we kunnen aan Turner denken, bijvoorbeeld wanneer hij zich aan de mast laat vastbinden om de storm te beschouwen (waar?) of deze zoals beschreven in David Hills Turner on the Thames, aan Constable met zijn wolkenstudies, aan de school van Barbizon en vooral aan Daubigny. We mogen Monet niet vergeten, vooral hij die een fjord in een sneeuwstorm schilderde: de leegte en het wit-op-wit kondigen hier bepaalde werken van Malevitch aan. We denken aan de stappende Van Gogh, aan Cézanne en zijn picturale gevecht met de Mont Saint Victoire, aan Gauguin die vanuit onbehagen in de cultuur het archaïsche opzoekt, aan Hodler wanneer hij de chaos in het gebergte schildert, aan de Marokkaanse injecties in het oeuvre van Matisse, aan veel werk van Paul Klee en vooral aan zijn reiservaringen in Tunesië. Er zijn verrassingen: de laatste landschappen van Seurat te Gravelines, of Notre Dame du Haut te Ronchamp en le couvent de la Tourette van Le Corbusier, bouwsels die elk op hun manier met het landschap meeleven. We denken aan Gerrit Rietveld wanneer het taoïsme in zijn werk leeft. Albers kan het tegendeel lijken van wat geopoëtisch zou zijn maar als hij in de jaren dertig in de ban raakt van Mexico en van de adobe-architectuur, dan komt dat binnen onze geopoëtische aandacht.

De strandjuttende Kurt Schwitters in Nederland en in Noorwegen, zijn delirerende euforie in het Lake District, het past zeker in dat geopoëtische verhaal. Op het eiland Rügen bralde hij zijn oerklanken in het tumult van de golven. Ook Hans Arp die anoniem wou werken zoals de natuur, past in dit landschap. In de Russische avant-garde moeten we zeker Matjoeshine en Mansoeroff vernoemen, deze laatste een echte ecoloog avant-la-lettre. De Georgische futurist Iliazd vertoont veel verwantschap met het geopoëtische: naast dichter en typograaf was hij alpinist, cartograaf, archeoloog en ontdekker van vergeten manuscripten. Ik denk ook aan onze eerder genoemde Raoul Hausmann, wanneer hij in de jaren '30 op Ibiza woont en daar fotograferend en tekenend de traditionele huizen bestudeert. (Of het feit dat hij daar met twee vrouwen woonde ook geopoëtisch is, dat laat ik in het midden.)

Dichter bij ons kunnen we aan Christian Dotremont denken, de schilderende dichter en hyperboreaan. Vandaag kunnen we Richard Long, Bill Vazan, Wolfgang Laib, David Nash, Andy Goldsworthy of Herman de Vries zeker als geopoëtisch betitelen. Het museum Insel Hombroich kunnen we eveneens in dat rijtje plaatsen en het is geen toeval dat Arp en de late Schwitters daar speciale aandacht krijgen.

Het zal misschien verbazing wekken dat een verklaarde rationalist als ik zulke romantische wegen verkent. In mijn werkkamer hangt een schilderij van de Italiaanse kunstenares Lucia di Luciano. Het lijkt gemaakt 'op de snelweg van de vooruitgang': rationeel, objectiverend, mathematisch. Een recente monografie over haar draagt de titel L'alba elettronica (De elektronische dageraad). Neurotisch? Tegelijk verdiep ik mij in Dirk Huylebroucks Africa en Wiskunde. Ik zie daarin o.a. de Ashantistoffen uit Ghana en die lijken sprekend op Lucia di Luciano's elektronische dageraad. Wat Lucia di Luciano en de Ashantistoffen met elkaar gemeen kunnen hebben, dat is voor mij geopoëtisch.

Dirk Verhaegen,
mei 2007

LEIPZIG - DRESDEN - DESSAU - Konseptreis oktober 2007: een nabeschouwing

Kunst kan een vorm van kennis zijn: vat krijgen op de werkelijkheid. En zij kan ook een vorm van lustbeleving zijn: genieten van de werkelijkheid. Samen vormt dat lustige kennis, met wisselende accenten.

Leipzig, Dresden, Dessau.Vertrouwde konsept-vrienden, nieuwe konseptvrienden. En gegarandeerd een rijk gevuld programma met kunst, cultuur en tafelende nabeschouwing. Lustvolle kennis à volonté.

Welke lectuur neem ik mee op reis ? Ik lees Landscape and Memory van Simon Schama. In plaats van de veronderstelde wederzijdse uitsluiting van natuur en Westerse cultuur tracht de schrijver juist de sterke band tussen beide aan te tonen. 'Landschappen zijn cultuur nog voor ze natuur zijn; constructies van de verbeelding geprojecteerd op bossen, waters en rotsen.' Ik neem het boek mee in mijn hoofd want het is te zwaar voor de rugzak. Ik zal op deze reis veel aandacht hebben voor landschappen. Landschappen op schilderijen en landschappen 'in het echt'. Momenteel lees ik ook nog Landscape and Western Art van Malcolm Andrews. Terugblikkend geeft de lectuur ervan reliëf aan datgene wat ik zag en aan de wijze waarop ik het geziene verwerk. Op de kast liggen folders, postkaarten, tickets en nieuwe boeken.

Leipzig. Museen im Grassi (toegepaste kunst, etnografie en muziekinstrumenten). We bekijken o.a. oosterse sieraden en voorwerpen uit het hoge Noorden: van zij die zichzelf 'echte mensen' noemen, 'rendiermensen' en 'kustmensen'. We komen bij de oerbewoners van Japan. Kledij, wapens, sjamanistische attributen, jachtvoorwerpen en speelgoed. Als het al geen kunst zou zijn, dan is het in elk geval echte cultuur. Af en toe denk ik dat zulks nog een trapje hoger staat dan kunst. Een vaas van de hedendaagse Koreaanse keramist en kalligraaf Jung Do-Jun zorgt voor een poëtisch moment dat verleden en heden verbindt. In het Nederlands zou het geschrevene zo kunnen klinken:

De genoegens van de visser

De vissers keren huiswaarts in het overweldigende avondrood
De boten komen bij elkaar in het van wilgen gevlochten dorp
Laat ons onze vrienden roepen en samen vieren
Vrolijk bij 't drinken -
lang verdwenen zijn zon en maan

Zo zitten we in Leipzig in het hoge Noorden en in het verre Oosten. Dus de straat op, naar het echte Leipzig waar het met zijn bouwputten en chaos bovenal op Berlijn lijkt.

De Nicolaïkirche is verbonden met de reformistische prediking van Luther. De zoetgekleurde pilarenvegetatie van het classicistisch omgebouwde interieur roept gemengde gevoelens op. Wel zit achter zo'n architecturale vegetatie een filosofische visie, een concept. Het heeft met de hut als oervorm te maken. De sobere, laatgothische Thomas Kirche lijkt ons toch genietbaarder. De ribben van de gewelven zijn met kleur geaccentueerd, wat een helder en dynamisch lijnenspel oplevert: rood met zwarte accenten boven het schip, geel en groen boven het koor. Het orgel en een prachtige vrouwenstem oefenen Bach. De componist zelf ligt hier begraven. Hij was hier kantor en zijn standbeeld staat op het plein.

In het Museum der Bildenden Künste schenken we aandacht aan negentiende-eeuwse realistische en impressionistische landschappen: aan Daubigny's Wassersvrouwen, aan een Zicht op Deauville van Boudin, aan Monets Boten te Etretat, aan Dupré's Open zee, aan Millets Rotskust. Ons parcours gaat terug in de tijd. Romantischer wordt het met Dahl, Karl Blechen (Monniken in een grot), Carus (Koor van een kloosterkerk) en Carl Rottmann. Carus verzon de term Erdlebenkunst. Hij en Rottmann schilderden de geschiedenis der aarde, landschappen gevormd door de natuur en de cultuur. In feite ging het dus om een nieuwe vorm van historieschildering. Symbolisch en metafysisch geladen zijn de landschappen van Kasper David Friedrich. De personages symboliseren levensfasen en de schepen zeilen op weg naar de 'andere' wereld. Wij krijgen ook een zoveelste, speciaal voor dit museum gemaakte versie van Böcklins Toteninsel te zien, een mengsel van mythologie en op Capri geïnspireerde landschapselementen. De witte gestalte en de duistere cypressen blijven fascineren. Oei, en 't was net als Friedrich een favoriet van Hitler! Alweer minder literair trekt De Alpenketen Monte-Rosa -een groot doek van de Zwitser Alexander Calame (1810-1864)- de aandacht door monumentaliteit en verrassend kleurgebruik. Ik moet mijn selectieve aandacht met een al te vluchtige groet aan de oude meesters betalen. Joos De Momper, Ruysdael en Jan Van Gooien toch nog meegenomen. Alle genoemde kunstenaars worstelden met het probleem het landschap inhoudelijk en verstaanbaar te maken, d.w.z. tot een waardige tegenhanger van verhalende, mythologische of religieuze taferelen. Het literaire wordt maar moeilijk losgelaten. Zo heet een schimmige figuur in een landschap van Corot toch nog dikwijls Pan of Orpheus. Bij hem zijn de gebouwen vaak stukjes Italiaans verleden, het landschap een stuk campagna. Maar het intellect kent andere wegen dan geschiedenis, symboliek en mythologie, het kan zich ook zonder deze omwegen in de werkelijkheid boren. Uiteindelijk is ook het puur zintuiglijke impressionisme van Monet een stoutmoedige intellectuele daad, het werk van een creatief brein.

Terwijl de schilders in de negentiende eeuw, als reactie op de industrialisatie, een nieuwe sensibiliteit voor de natuur ontwikkelden, manifesteerden de stationshallen zich met hun ijzeren en glazen constructies als resoluut technologisch-modern. Het Hauptbahnhof van Leipzig zou met 24 sporen het op één na grootste kopstation van Europa zijn. In onze verbeelding plaatsen we het Antwerpse Centraal Station er een aantal keren in. Maar toch òòk mooi.

In Dresden is de herbouwde Frauenkirche een trefpunt. De reconstructie is betekenisvol doorspekt met gerecupereerde, zwartgeblakerde stenen. De ornamentale pracht van het interieur doet wel erg theatraal aan. We worden aangemoedigd om zeker de onderkerk niet te vergeten, en terecht: daar is Anish Kapurs altaar te bewonderen, een zwart-marmeren 'steen des aanstoots', de zijkanten ruw, de bovenkant glad en wegzinkend in een trechtervormig mysterie. Anish Kapur is een in Indië geboren jood. De kerk staat in het teken van de verzoening. Buiten op het plein wordt het oude stadsbeeld als een decor gereconstrueerd.

We wandelen op de Brühlsche Terrassen, ook bekend als Het Balkon van Europa, met zicht op de Elbe. De stoomboten laten zich horen en buigen hun schouwen voor de bruggen. Een hartstochtelijk Zicht op Dresden van Kokoschka vergezelt mij in gedachten. We verlaten de terassen met een groet aan Kasper David Friedrichs standbeeld. Het bloemenperk is niet echt subliem te noemen. De nieuwe synagoge houdt haar kwaliteiten een tijdje verborgen maar geleidelijk aan dwingt ze bewondering af door minimalistische eenvoud en conceptuele rijkdom. Elke verplaatsing levert nieuwe verrassingen en betekenis op. De kubusvorm, die refereert aan de eerste tempel van de Israelieten, blijkt nader beschouwd lichtjes schroefvormig. De fijne stapeling zoekt aarzelend het Oosten. Het kan niet ontkend worden dat er vandaag de dag in onze uitgesproken seculiere maatschappij beduidende religieuze kunst en architectuur gemaakt wordt. (De recentere uitstap naar Keulen, met Richter en Zumthor heeft dat nog eens extra bevestigd. Ook de muziek van Arvo Pärt past in die context.)

Zwinger. Late barok. Pracht en praal van de koningstijd. Wandeling over de daken. Poseren bij de sculpturen. Kiekjes met zwermen duiven. In de Gemäldegalerie een eindeloze hoeveelheid oude meesters. Giorgione en Titiaan, dat zal toch echt wel zinnelijke kennis zijn ? Arcadische landschappen vergezellen de naakten. Van Herrie met de Bles zien we een Prediking van Johannes de Doper. Het landschap is niet uitsluitend decor, elke steen, elke rots is met betekenis geladen. Bijbelse woorden en citaten uit heiligenlevens worden letterlijk verbeeld. Toch kan het ook niet anders dan dat schilders als hij en Patinir zich verlustigden aan al die wijdsheid. Hun ruimtelijkheid heeft met het tijdperk van de ontdekkingsreizen te maken. Jean François Millet schildert een Landschap met boogbrug zoals hij het droomde. Van Joos de Momper is er een Landschap met afgeknapte dennen in de stroom. En dan Jacob Van Ruysdael. Goethe waardeerde zijn Jodenkerkhof omwille van de rijke symboliek terwijl de Britse landschapschilder John Constable dat nu net een zwak punt vond: zulke schilderijen zouden in zijn ogen onleesbaar worden als de code mettertijd verloren ging. Wouddorp achter duinen, alweer Ruysdael, roept met lage horizon en wolkenlucht oneindige ruimte op. Veel kunst genieten wij ondanks de betekenissen die de schilders er in probeerden te leggen. Canaletto's stadslandschappen schommelen tussen topografische vlijt en atmosferische schepping. Onze nationale trots doet ons extra stilstaan bij de kleine Triptiek van de H. Maagd van Jan van Eyck. Cranachs H. Catherina levert een boeiend moment van intense picturale en iconografische lectuur op. Waarom die kanteelvormige bliksem ? Waarom die wilde, onrealistische stippen doorheen die fijne schildering ? De fallische macht van het mes van de beul ontgaat niemand. Eindeloos, al die zalen. Trap op. We lopen veel voorbij. Dit vraagt plots aandacht. Een Heilige Agnes van Ribera heeft geen decor nodig, het is mystieke leegte. Eventuele anatomische mankementen doen geen afbreuk aan de naakte essentie. Naar de bookshop, in het tijdperk van de technische reproduceerbaarheid in het kwadraat. Ik kijk vol bewondering in Arménie: La Magie de l'écrit. Toch wat duur. Een ander boek koop ik zonder aarzelen: Zeichnungen des Lichts (Clichés-verre von Corot, Daubigny und anderen aus deutschen Sammlungen). Het gaat over een vergeten techniek, ergens te situeren tussen grafiek en fotografie. Geen koude techniek, maar een warme, sensuele, volwaardige artistieke speelruimte, uitermate geschikt voor de directe weergave van landschappelijke ervaringen. Zinnelijke kennis, ongetwijfeld.

We bekijken de verzameling porcelein en zoeken het Residenzschloss om daar Die Geometrie der Macht nog mee te pikken. We zien wetenschappelijke instrumenten die rond 1600 de macht van de Saksische vorsten dienden. Ik noteer o.a. Johannes Petrorius, Astrolabium, 1568. Boeiend, maar graag herinner ik mij nu ook de prachtige zonnewijzer in de vorm van een galjoen, die we in Milaan zagen bij een vorige Konceptreis. De dobberende tijd, de horizonten der verandering tegemoet. De astronomen brengen de hemel op aarde; de kunstenaars voegen sterren toe aan de hemel. Tijd voor een wijnhuis. Weissburgunder, Regent (neu und ökologisch) und so weiter.

Dessau. Bauhaus tweede fase. Rationalisme en functionalisme vervangen de ambachtelijke, romantisch-expressionistische Weimarfase. We krijgen ruimschoots de tijd om buiten foto's te maken. Veel nieuwe architectuur ontkende de site, wou universeel zijn in plaats van lokaal. Het Bauhaus stond vreemd in het toenmalige architecturale landschap. Vandaag, na de restauratie, krijgt het gezelschap van design- en architectenbureaus die ijveren om de modernistische strakheid met de nodige elegantie verder te zetten. Binnen geeft Juliana, onze vrouwelijke gids, in prachtig Duits glashelder uitleg over de structuurprincipes die Gropius hanteerde, en over de moeizame en haast onmogelijke zoektocht om de verminkte gebouwen in hun oorspronkelijke toestand te herstellen. Met zulke intelligente schoonheid begrijp ik alweer perfect wat zinnelijke kennis is. We wandelen richting 'Meisterhäuser' en binnen verbazen we ons over de eigenzinnigheid waarmee Klee en vooral Kandinsky de muren coloristisch te lijf gingen. En bij Kandinsky stond uiteindelijk een rustieke schommelstoel in plaats van Breuers koele Wassily. Ik koop een boek over de restauratie van het Bauhaus en één over de Meisterwohnungen. Ik koop ook een boekje over Goethes Gartenhaus te Weimar. De link met Dessau wordt mij pas later duidelijk.

We lunchen in bauhaussfeer in restaurant Kornhaus, met zicht op de bochtige Elbe. Platbodems met gaffelzeilen zorgen voor een nostalgisch accent, terwijl ook zij ooit producten van functionele vormgeving waren.

In de Anhaltische Gemäldegalerie in Schloss Georgium zien we topwerken van Cranach en 16de en 17de eeuwse kunst uit de Nederlanden. Een klein Norwegisches Landschaft van Johann Christian Dahl valt temidden de vele artistieke recepten op door de zeldzaam authentieke natuurervaring. Ik ben er klaar voor.

Gartenreich Dessau-Wörlitz. Het landschap in Engelse stijl doet voor de gelegenheid zijn best om op de schilderijen van John Constable te lijken: tegen de loodgrijze lucht, straalt het herfstig gebladerte en schitteren tempeltjes in het licht van de avondzon. Ik citeer uit Malcolm Andrews Landscape and Western Art:

"The Picturesque view of nature is one that appreciates landscape in so far as it resembles known works of art. At the same time, Picturesque taste favors natural scenery for its untouched status, its remoteness from the world of art and artifice - it delights in the results of accident, the traces of the agency of time and organic growth, it celebrates what is alien and wild and spontaneous."

Verdwalen is niet uitgesloten en de veerdienst is niet eindeloos.

Thuis lees ik over Goethes Gartenhuis in Weimar. Ik besef plots dat er een link is met Dessau en met Wörlitz. In 1777 was vorst Leopold III Franz von Anhalt -de gangmaker van de parken in Wörltz- bij Goethe te gast. Een jaar later bezoekt Goethe, gefascineerd door deze parkaanleg, voor een tweede keer Wörlitz. Franz von Anhalt had zijn vorstendom herschapen in een ideaal landschap, een Elyseum. De vorst maakte uitgebreide studiereizen naar Engeland, Frankrijk, Holland, Italië en Zwitserland. Hij hield zich bezig met het gedachtegoed van de verlichting, vooral met Jean-Jacques Rousseau. De tuinen in Engelse landschapsstijl waren voor iedereen toegankelijk en hadden een opvoedkundige functie. De romantische tuin was een politiek statement, een reactie op het vorstelijk absolutisme. In Weimar evolueerde Goethes tuin van sentimenteel-romantisch naar classicistisch. Goethe was een leergierige tuinier. De namen stonden in het Latijn en in het Duits op het behang van een kamer in zijn Gartenhaus. Rangschikkingen volgens Linnaeus. In de tuin was plaats voor sentimentele hoekjes en filosofische monumenten. Zeer merkwaardig is de Stein des guten Glücks, een minimalistische sculptuur avant-la-lettre, bestaande uit een simpele bol op een kubus. De kubus symboliseert het blijvende, het stabiele, en de bol de wisselvalligheden van het lot. Er zit ook zeker wat vrijmetselarij in deze geometrie. Goethe was gevoelig voor de verscheidenheid van de zintuiglijke indrukken maar tegelijk zocht hij naar wetmatigheden en essentie. Allemaal goed gedoseerde zinnelijke kennis.

Dirk Verhaegen

foto: Jacqueline Vandermueren

'MEVROUW, MIJNHEER': EEN TENTOONSTELLING VAN JAN EYSKENS

Nog tot en met 3 mei loopt in de Antwerpse galerie Baudelaire een tentoonstelling met werk van Jan Eyskens.

Kunsthistoricus Paul Ilegems typeerde deze tekenaar, schilder, cineast en fotograaf als 'kamerkunstenaar', waarmee hij bedoelt dat Eyskens verhalen vertelt met zijn foto's die hij in een soort album samenbrengt.

Alledaagse objecten vormen zijn focus in soms lukraak geënsceneerde kleurfoto's die een dieper mysterie bevatten dan de kijker op het eerste gezicht beseft.

locatie: Galerie Baudelaire - Sint Paulusstraat 41, 2000 Antwerpen,
open: za 14.00-18.00, en op afspraak ...

lees meer

BAANCONCERT: TREsBASSE, zondag 20 april 2008, 12u00

Een jong contrabastrio om 'u' tegen te zeggen met klassieke en virtuoze werken naast hedendaagse muziek, ingekleurd met tango en swingende jazz.

met: Ben Faes, Jonathan Focquaert en Joost Maegerman

locatie: Salle Jeanne Simons - Turnhoutsebaan 5 - 2100 Deurne reservatie: 0486 / 89 53 18 of baanconcerten@hotmail.com
tickets: VVK 6€, kassa 8€

lees meer

BAANCONCERT: KAAT HELLINGS

Kaat Hellings leverde samen met Joachim Badenhorst en Yves Peeters eind 2006 haar debuutalbum wide and low and swallow af. Centraal in dit trio staat de betekenis van het lied en ieder lied is de studie van een apart gevoel.

Kaat Hellings zingt heldere songs met innige melodielijnen die tot het hart en de herinnering van de luisteraar spreken. De harmonie van piano en stem vindt tegenwicht in de partijen van Joachim Badenhorst die op klarinet en basklarinet een klankwereld schept vol experiment, frivoliteit en dynamiek. Yves Peeters, op drums en percussie, stuurt het ritme met subtiel gekozen klanken, die het samenspel met de anderen licht maakt en er een zekere ironie, zelfs anarchie aan verleent.


zaterdag 19 april 2008 20u00

locatie: Salle Jeanne Simons - Turnhoutsebaan 2 - 2100 Deurne
reservatie: 0486 / 89 53 18 of baanconcerten@hotmail.com
tickets: VVK 6€, kassa 8€

Lees meer